Aangezichtsverlamming

Dit virus veroor­zaakt een ont­ste­kings­reactie in de aan­ge­zichts­zenuw (nervus facialis), gepaard gaan­de met oedeem (zwelling) en com­pres­sie (druk) van de aangezichtsze­nuw in een nauw, benig, 3 cm lang kanaal (tunnel) om deze zenuw. Als gevolg hiervan kan de­ze zenuw de spieren van het aan­ge­zicht aan die zijde niet meer aansturen. Ook andere oorzaken kunnen een aangezichtsverlamming geven. Dit zal door de KNO-arts worden onderzocht.

Een aangezichtsverlamming komt even vaak voor bij mannen als bij vrou­wen en even vaak links als rechts. In Nederland wordt deze verlamming bij ongeveer 1 op 5000 vol­wassenen per jaar gezien. Bij kinde­ren komt deze ver­lam­ming minder vaak voor.

• Scheef gezicht
  Door de uitval van de aangezichtszenuw kunnen de spieren van één zijde van het aangezicht minder of niet meer gebruikt wor­den. Als gevolg daarvan staat het gezicht scheef.
• Ogen
  Eén oog kan niet meer gesloten worden, zodat het oog kan ont­steken door uitdroging. Wanneer men tracht het oog te sluiten, ziet men de oogbol naar boven draaien. In normale om­stan­dig­he­den is dat ook zo, maar dat is dan niet zichtbaar, omdat het ooglid gelijktijdig sluit.
• Mond
  Eén mondhoek hangt af en er kan speeksel uit de mond lopen. U kunt minder goed de lippen gebrui­ken bij het tuiten van de lippen. Het uitspreken van letters, zoals de “p”, gaat moeilijker.
• Smaak
  De aangezichtsverlamming wordt vaak voorafgegaan door een veranderde smaak op de tong (thee of koffie smaakt anders of er be­staat een bittere smaak in de mond). Dit komt omdat de aangezichts­ze­nuw een aftakking voor de smaak naar de tong heeft.
• Oorpijn
  Mogelijk door lichte druk op de aangezichtszenuw kan een licht zeurende pijn achter het oor ontstaan.
• Gehoor
  Doordat de aangezichtszenuw een aftakking heeft naar een spiertje in het middenoor, dat de trillingen van een ge­hoor­beentje kan beperken, worden harde geluiden minder ge­dempt. Geluiden kunnen daar­door hol klinken en soms zelfs pijn doen.

Het beloop is afhankelijk van de ernst van de verlamming. De aangezichtsverlamming kan totaal zijn, maar ook gedeeltelijk: een ge­deel­telijke ver­lam­ming zal zonder medicijnen meestal totaal herstellen. Zonder behandeling geneest ongeveer 70% van al­le pa­tiënten restloos. Bij de overige 30% ontstaat beschadiging van de aange­zichts­ze­nuw en zul­len er in meer of mindere mate restver­schijnselen blij­ven be­staan. Deze staan verder in dit artikel beschreven. Bij een totale of bijna totale verlamming wordt behandeling met medicijnen overwogen, omdat de kans op volledig herstel dan waarschijnlijk groter is. Daarnaast is het herstel duidelijk leef­tijds­af­hankelijk. Met het toene­men van de leeftijd neemt ook de kans op totaal herstel duidelijk af (boven de 60 jaar slechts bij 37% van de patiënten). Wanneer drie weken na het begin van de verlamming nog geen verbetering zichtbaar is, is de kans groot dat het herstel uiteindelijk niet volledig zal zijn. Sommige aangezichtsverlammingen zijn direct totaal, an­de­re wor­den ge­lei­delijk erger. Het herstel kan al na een paar dagen be­gin­nen, maar in het slechtste geval kan pas na 4 maanden het be­gin van herstel te zien zijn.

Bij ernstige gezichtsverlammingen kan de KNO-arts voorstellen een kuur te starten met een ontstekingsremmer (prednison), eventueel in combinatie met een anti-virusmiddel, liefst zo snel mogelijk en liefst binnen enkele dagen. Hierdoor worden de gevolgen van een ontsteking teruggedrongen.
Ter voorkoming van oogproblemen wordt geadviseerd tijdens het slapen het aangedane oog te behandelen met oogzalf of af te plakken met een horlogeglasverband. Dit voorkomt uitdroging. Eventueel kunnen overdag beschermende oogdruppels worden gebruikt.

Door specifieke oefentherapie (“mimetherapie”) is het doel een betere controle te krijgen over de gestoorde beweging van het gezicht. De oefeningen zijn gericht op ontspanning, beheersing van de ademhaling en het leren bewegen van de mimische spieren van gezonde en aangedane zijde samen. Het is aan te raden dit direct na de diagnose te starten.

Indien er restuitval blijft bestaan, kan reconstructieve aangezichtschirurgie tot de mogelijkheden behoren. Dit is uiteraard afhankelijk van de wensen van de individuele patiënt en kan variëren van een goudgewichtje in het bovenooglid om ervoor te zorgen dat het oog beter sluit tot reconstructies met behulp van zenuwtransplantatie.